Διατροφή και καλοκαίρι: φίλοι ή εχθροί;
Της Κάλλης Πολέμη, Ψυχοθεραπεύτριας, M.Sc., ECP
Αν δεχτούμε ότι το φαγητό και το σχήμα του σώματος γενικώς κουβαλούν μαζί τους πολλές τύψεις, την περίοδο του καλοκαιριού το φαινόμενο αυτό κλιμακώνεται, φτάνει στο χειρότερο σημείο του.
Λίγο η επαπειλούμενη έκθεση στην παραλία με τα απολύτως απαραίτητα, λίγο τα πιο ανοιχτόχρωμα ρούχα, τα shorts και τα έξωμα μπλουζάκια, μάλλον είναι λίγοι οι άνθρωποι που μπορούν ειλικρινά να πουν ότι δεν υποπίπτουν κάθε χρόνο τέτοια εποχή στην σκέψη “πώς θα βγω έτσι στην παραλία;”
Και ποία η λύσις; Τα γνωστά. Express δίαιτες, intermittent fasting (διαλειμματική νηστεία), juicing, ketosis (κέτωση) χωρίς καθόλου υδατάνθρακες και τα συναφή. Δεν είναι όμως μόνο οι καλοκαιρινές δίαιτες που μαστίζουν το καλοκαίρι. Υπάρχει και χειρότερο. Αν σκεφτείτε παραδείγματα από το στενό σας περιβάλλον, από ταινίες/τηλεόραση ή από τον ίδιο τον εαυτό σας (αν θέλουμε να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς), αυτές οι σκέψεις και τα συναισθήματα γύρω από το φαγητό και το σώμα σε συνδυασμό με το καλοκαίρι οδηγούν και σε άλλες αρκετά “δύσκολες” συμπεριφορές: η Μαρία, ετών 50, φοράει μόνο δύο ή τρία ρούχα από αυτά που διαθέτει, γιατί μόνο αυτά είναι πιο ευρύχωρα και “κρύβουν” τις ατασθαλίες του χειμώνα. Η Ελένη, ετών 22, ενώ είναι με την παρέα της στην παραλία, αποφεύγει να κολυμπήσει μπροστά στους φίλους της προφασιζόμενη ότι κρυώνει ή ότι είναι δήθεν αδιάθετη – κι ας βρίσκεται στην ομορφότερη παραλία του νησιού. Ο Σταμάτης, ετών 12, φοράει πάντα ρούχα πάνω από το μαγιώ του από φόβο για τυχόν επικριτικά σχόλια και βλέμματα για τα παραπανίσια κιλά του. Ο Θάνος, ετών 37, νιώθει την υποχρέωση, αμέσως μόλις βγάλει το T-shirt του, να κάνει κάποιο χαριτωμένο αστειάκι για το πόσο μεγάλη είναι (φέτος) η κοιλιά του – ίσως και να μπορέσει να δικαιολογήσει την εικόνα του μιλώντας για την καραντίνα που τον “κατέστρεψε”.
Με λίγα λόγια, διατροφή/body image από τη μια και καλοκαίρι από την άλλη μοιάζουν θανάσιμοι εχθροί.
Όσο επελαύνει το θέρος, τόσο στενεύουν στο μυαλό των περισσοτέρων τα περιθώρια. Και αντί να χαρούμε τον ήλιο, τη θάλασσα, την παρέα, την ομορφιά και επιτέλους τον ελεύθερο χρόνο, το μυαλό μαστίζεται από σκέψεις όπως “μπουκιά δεν θα ξαναφάω, την βλέπεις αυτήν στην δίπλα ξαπλώστρα;”, “μήπως να σηκωθώ πρωί να κάνω λίγη γυμναστική μήπως και σώσω τίποτα, πριν κατέβω στην παραλία;”, “το ταξίδι στην Ιταλία μου έλειπε, διπλός θα γυρίσω και δεν έχω περιθώριο”, “εγώ δεν θα φάω αστακομακαρονάδα, θα ζητήσω ψητό κοτόπουλο με σαλάτα χωρίς ελαιόλαδο”. Ίσως αυτά να ακούγονται χαριτωμένα, αστεία και ανθρώπινα – και είναι. Κρύβουν όμως έλλειψη αυτοαποδοχής και μειωμένη λειτουργικότητα που πρέπει να μάς απασχολήσει, γιατί όσοι ζούμε έτσι χάνουμε μεγάλα κομμάτια της ζωής μας, τα βάζουμε με τον εαυτό μας και τους γύρω μας, αντί να απολαύσουμε τις τόσο αναγκαίες στιγμές χαλάρωσης που δικαιούμαστε όλοι το καλοκαίρι, προκειμένου να μπορέσουμε να επιστρέψουμε αληθινά ανανεωμένοι (όχι αδυνατισμένοι!) το φθινόπωρο.
Παρά τα νοητικά βασανιστήρια και τις αιματηρές προσπάθειες δίαιτας στις διακοπές, δεν νομίζω ότι έχω ποτέ συναντήσει άνθρωπο που κατάφερε να αδυνατίσει κατά τη διάρκειά τους! Συνήθως όλοι προσθέτουν λίγο ή πολύ βάρος. Γιατί άραγε; Γιατί καμία παρέμβαση και αλλαγή δεν είναι δυνατόν να συμβεί εκτός της καθημερινότητάς μας, όταν βρισκόμαστε εκτός σπιτιού, το φαγητό είναι πιο ανθυγιεινό και θελκτικό, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και της διασκέδασης οικογενειακά ή με φίλους περιστρέφεται γύρω από αυτό. Και ακόμη και αν κατ’ εξαίρεση συμβεί η απώλεια βάρους (όπως στις καραντίνες ή σε ένα μοναχικό ταξίδι), δεν θα μακροημερεύσει, διότι επιστρέφοντας στην κανονικότητα (αγαπημένη λέξη εσχάτως), το βάρος και οι διατροφικές συνήθειες θα επανέλθουν δριμύτερες, ειδικά αν έχει γίνει κάποια βίαιη-express παρέμβαση. Για δε την απώλεια στις εμπειρίες, στην ξεκούραση, στην ξεγνοιασιά δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Η μετατροπή των λιγοστών διακοπών σε μπαράζ μίσους και κατηγοριών προς το σώμα και ατέρμονη προσπάθεια δίαιτας, εκτός του ότι μάλλον θα προσθέσει κιλά αντί να αφαιρέσει, θα μάς οδηγήσει να απωλέσουμε την ουσία τους, δηλαδή την επαναφόρτιση των μπαταριών μας που μοιάζει να γίνεται όλο και πιο επιτακτική ειδικά λόγω της παγκόσμιας συγκυρίας τα τελευταία χρόνια.
Εδώ συνήθως έρχεται μια γνώριμη ερώτηση: “δηλαδή ποια είναι η πρόταση; Να φάω ανεξέλεγκτα και να επιστρέψω κήτος/βόδι/κτήνος/τέρας – απλώς θα έχω περάσει ωραία;”.
Δεν είναι τόσο απλό.
Ακόμη και αν κανείς προσθέσει βάρος, το να δώσει στον εαυτό του την δυνατότητα να περάσει ωραία και αληθινά να χαλαρώσει έχει πράγματι ανεκτίμητη αξία, ειδικά αν σχεδιάζει να κάνει κάποιου είδους επανεκκίνηση στο θέμα της διατροφής του. Προσοχή όμως. Δεν πρόκειται για τη μετατροπή των διακοπών σε ένα “γεύμα του μελλοθάνατου” διαρκείας, ήτοι ανεξέλεγκτη κατανάλωση τροφής υπό την απειλή της δίαιτας που θα αρχίσει “άμα τη επιστροφή”. Αντιθέτως, σύμφωνα με την non-diet approach που υποστηρίζει η Μαθαίνω Διατροφή, οι διακοπές μπορούν να γίνουν μία σπάνια ευκαιρία επανασύνδεσης με το σώμα και αυτορρύθμισης, προκειμένου σε δεύτερο χρόνο να γίνει μια πολύ συγκρατημένη και άρα βιώσιμη προσπάθεια αλλαγής των διατροφικών συνηθειών. Πρακτικά κάτι τέτοιο σημαίνει ότι, είτε με τη βοήθεια ειδικού ή παρακολουθώντας κάποια από τα σεμινάρια που προσφέρονται στα μέλη μας, η ηρεμία και ο έξτρα χρόνος που έχουν οι διακοπές μπορούν να βοηθήσουν στο να αποτινάξει κανείς την νοοτροπία της δίαιτας που βασίζει την πρόσληψη τροφής στην δύναμη της θέλησης και του μυαλού και να την αντικαταστήσει με την αυτορρύθμιση, που επανασυνδέει την ποσότητα της τροφής που κάθε φορά καταναλώνεται με τα μηνύματα του σώματος, της πείνας και του κορεσμού.
Μα δουλεύουν όλα αυτά; Οι έρευνες ξεκάθαρα είναι υπέρ μας. Αφενός η προσπάθεια δίαιτας -ειδικά σε συνθήκες εντελώς απρόσφορες όπως αυτές του καλοκαιριού- δημιουργεί τέτοια ματαίωση και ψυχική/σωματική κόπωση, που οι άνθρωποι έχει βρεθεί ότι καταναλώνουν πολλαπλάσια τροφή από αυτή που θα κατανάλωναν, αν δεν είχαν εμμονή με τον περιορισμό της. Εξάλλου, οι έρευνες δείχνουν ότι το 80% των ανθρώπων που χάνουν βάρος απότομα με τις κλασικές στερητικές δίαιτες, το παίρνουν πίσω μέσα σε ένα χρόνο. Αντιθέτως, η αυτορρύθμιση με βάση την πείνα και τον κορεσμό είναι ο μόνος τρόπος που εξασφαλίζει σταθερή αλλά μόνιμη απώλεια βάρους σε βάθος χρόνου. Μοιάζει επομένως ότι, αντί να τρώμε με άγχος, τύψεις και αρνητικές σκέψεις, αξίζει να δούμε φέτος το καλοκαίρι αν μπορούμε να ακούσουμε τα μηνύματα του σώματός μας, πόσο πεινάει, ποια ώρα και σε ποιο σημείο χόρτασε – γιατί δεν είναι ποτέ το ίδιο κάθε μέρα. Και έτσι θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα για την βελτίωση της σχέσης μας με την τροφή, που μετέπειτα θα οδηγήσει στην πολυπόθητη απώλεια βάρους. Κάπως έτσι ίσως η διατροφή και το καλοκαίρι μπορέσουν φέτος να συνυπάρξουν ειρηνικά. Ίσως και για κάποιους -πολύ έτοιμους για αλλαγή- να γίνουν και φίλοι!