Τα μυστικά του food parenting

Της Όλγας Κουνάρη, Κλ. Διαιτολόγου – διατροφολόγου, MS, RDN

Το να τρώμε είναι μια απόλυτα φυσιολογική διαδικασία απαραίτητη για την επιβίωση μας. Για πολλούς όμως από εμάς το φαγητό αποτελεί πρόβλημα.

Σήμερα οι περισσότεροι ενήλικες δυσκολευόμαστε να φροντίσουμε καθημερινά τη διατροφή μας, ενώ τα πάμε ελάχιστα καλύτερα με τη φροντίδα της διατροφής των παιδιών μας. Τρώμε και ταΐζουμε τα παιδιά μας στο δρόμο και κλέβουμε χρόνο από την ώρα του φαγητού για να κάνουμε άλλα πράγματα. Κι ενώ ξεκινάμε με υψηλά standards σε ότι αφορά στη διατροφή τους, γρήγορα τα εγκαταλείπουμε καθώς τα παιδιά μας δεν θέλουν να φάνε “αυτό που τους κάνει καλό” και τελικά καταλήγουμε να υπηρετούμε τις διατροφικές τους παραξενιές περιορίζοντας το ρεπερτόριο των γευμάτων στα λίγα και βαρετά τρόφιμα που εκείνα εύκολα αποδέχονται. Καθώς όλο και περισσότερα παιδιά απορρίπτουν τα φυσικά τρόφιμα, υπερκαταναλώνουν εκείνα που ανήκουν στη λίστα των απαγορευμένων. Τα παιδιά παρακαλούν, γκρινιάζουν, επιμένουν να φάνε λιχουδιές όλες τις ώρες, κι εμείς συχνά υποκύπτουμε στις πιέσεις τους.

Ταυτόχρονα προσπαθούμε να εφαρμόσουμε αυστηρούς διατροφικούς κανόνες στο όνομα της υγείας και του αδυνατίσματος. Οι περισσότεροι προσπαθούμε να κάνουμε ακόμα και τα μωρά μας να φάνε λιγότερο από όσο θέλουν με το φόβο μήπως παχύνουν μεγαλώνοντας και φυσικά ανησυχούμε υπερβολικά ότι αυτά που τρώμε είναι ανθυγιεινά και μας σκοτώνουν. Κάνουμε τελικά κριτική στον τρόπο που τρώμε καθημερινά και έτσι αναπτύσσουμε μια σχέση αγάπης – μίσους με το φαγητό μας.

Είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι την ίδια στιγμή είμαστε πολύ επιτρεπτικοί και πολύ αυστηροί με τη διατροφή. Έτσι ακριβώς είναι και η κατάσταση γύρω μας. Από τη μια οι δίαιτες, οι διατροφικοί κανόνες που μας λένε μην τρώτε πολλά λιπαρά, το ψωμί παχαίνει, η ζάχαρη είναι δηλητήριο, και από την άλλη το παχυσαρκογόνο περιβάλλον γεμάτο με όλα αυτά ακριβώς τα τρόφιμα που προσπαθούμε να αποφύγουμε. Τελικά μοιάζει ότι περνάμε περισσότερο χρόνο στην προσπάθεια να αποφύγουμε τα ανθυγιεινά τρόφιμα από  ότι στο να προγραμματίσουμε τι καλό θα φάμε.

Και με αυτό τον τρόπο χάνουμε την ουσία της ισορροπημένης διατροφής.

Προσωπικά θεωρώ τη διατροφή ιδιαίτερα σημαντική και τη διατροφική διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας σημαντικότερη. Όταν σκέφτομαι τι είναι καλό για εμένα να φάω ή τι θα προσφέρω στα παιδιά μου, αυτόματα σκέφτομαι αν το γεύμα αυτό είναι πλήρες σύμφωνα με τις αρχές του Μεσογειακού τρόπου διατροφής, δηλαδή αν περιέχει τα βασικά θρεπτικά συστατικά (πρωτεΐνη, υδατάνθρακες, λιπαρά) και φυσικά αν είναι νόστιμο. Ωστόσο, δουλεύοντας εδώ και πολλά χρόνια ως διατροφολόγος έχω καταλήξει ότι οι περισσότεροι όταν σκέφτονται τι είναι καλό να φάνε, χάνονται μέσα στους πολύπλοκους διατροφικούς κανόνες, τις αμφιβολίες τα πρέπει και τα μη. Αισθάνονται μάλλον όπως εγώ όταν μιλάω για λογιστικά και νομικά θέματα. Έτσι περνώ πολύ χρόνο προσπαθώντας να καθησυχάσω τους άλλους σχετικά με τη διατροφή προκειμένου να τους βοηθήσω να βρουν το δρόμο προς τη διατροφική ισορροπία. Η αρνητική διάσταση του φαγητού είναι πλέον τόσο βαθιά ριζωμένη στο μυαλό μας που η φράση υγιεινή διατροφή υπονοεί «μην τρως πολύ» και «μην τρως αυτό που σου αρέσει».

Το χειρότερο από όλα με αυτή την κατάσταση είναι ότι οι γονείς θεωρούμε ότι πρέπει να κάνουμε και τα παιδιά μας να φάνε υγιεινά με αυτή ακριβώς την έννοια. Ωστόσο αυτό δεν δουλεύει με τα παιδιά. Τα παιδιά δεν θα φάνε υγιεινά με αυτόν τον τρόπο, ειδικά αν το φαγητό προωθείται ως υγιεινό.

Την ίδια στιγμή τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας είναι υψηλότερα από ποτέ με την Ελλάδα να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως. Επιπλέον οι διατροφικές διαταραχές αυξάνονται με δραματικούς ρυθμούς στους εφήβους και πλέον εμφανίζονται ακόμη και σε μικρά παιδιά από 6 ετών. Σήμερα τα 2/3 των εφήβων έχουν κάνει χρήση καθαρτικών και χαπιών αδυνατίσματος ή ασκούνται υπερβολικά προκειμένου να εξισορροπήσουν υπερφαγικά επεισόδια (binge eating). Τα υπερφαγικά επεισόδια είναι αποτέλεσμα του χρόνιου περιορισμού της τροφής αλλά και της συναισθηματικής κατανάλωσης φαγητού εξαιτίας αισθημάτων ντροπής για τις διατροφικές προτιμήσεις και την εικόνα σώματος.

Συνεπώς δεν είναι πλέον σοφό να συνεχίσουμε να εμμένουμε και να εγκλωβιζόμαστε  σε πολύπλοκους διατροφικούς κανόνες χωρίς αποτέλεσμα.

Το μυστικό βρίσκεται στη σύγχρονη διατροφική διαπαιδαγώγηση ή αλλιώς food parenting.

Σύμφωνα με αυτή, το καθήκον μας ως γονείς είναι να διαμορφώσουμε ένα οικογενειακό διατροφικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει πλήρη νόστιμα γεύματα χωρίς πολύπλοκους διατροφικούς κανόνες και θέτει όρια ως προς το ωράριο των γευμάτων και τις λιχουδιές. Και κάπου εκεί τελειώνει ο ρόλος μας. Το πόσο και αν θα φάνε τα παιδιά μας από αυτά που τους προσφέρουμε δεν είναι μέσα στα καθήκοντα μας.

Τι κάνουμε λοιπόν  στην πράξη:

(1) Αλλάζουμε προτεραιότητες και τρώμε οικογενειακά γεύματα τουλάχιστον 4 φορές την εβδομάδα. Οικογενειακά είναι τα γεύματα που όλα τα μέλη της οικογένειας τρώνε το ίδιο φαγητό. Μόνο μέσα στο πλαίσιο των οικογενειακών γευμάτων μπορεί ένα παιδί να εξελιχθεί ως προς την επιλεκτικότητα ενώ έχει αποδειχτεί επιστημονικά ότι τα οικογενειακά γεύματα είναι η λύση στην επιδημία παιδικής παχυσαρκίας.

(2) Παρέχουμε στα παιδιά μας 4-6 γεύματα την ημέρα ανάλογα αν τρώνε ή όχι στο σχολείο. Η δομή στη διατροφή των παιδιών είναι ακόμη σημαντικότερη από το περιεχόμενό της και έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι μειώνει σημαντικά την εμφάνιση παχυσαρκίας.

(3) Τηρούμε λοιπόν το ωράριο των γευμάτων αποτρέποντας το τσιμπολόγημα που δυσκολεύει τη λειτουργία του μεταβολισμού και εμποδίζει τα παιδιά με επιλεκτικότητα στη διατροφή τους να εξοικειωθούν με περισσότερα τρόφιμα.

(4) Φροντίζουμε τα γεύματα να είναι πλήρη διατροφικά και όχι διαιτητικά, ακόμη και αν έχουμε ένα παιδί που θεωρούμε ότι τα χρειάζεται. Η έλλειψη διατροφικής πληρότητας στη διατροφή των παιδιών αυξάνει την πιθανότητα να κάνουν υπερφαγίες ενώ συνήθως κάνει το μεταβολισμό να υπολειτουργεί.

(5) Τέλος, θέτουμε ξεκάθαρους κανόνες σε σχέση με τις λιχουδιές χωρίς να τις απαγορεύουμε.

Το μήνυμα είναι ένα και είναι ξεκάθαρο: εμείς παρέχουμε το φαγητό και τα παιδιά μας τρώνε και μεγαλώνουν.

Ο ρόλος του γονέα σε ότι αφορά στη διατροφή απαιτεί συνεχή προσπάθεια για τουλάχιστον 16 χρόνια.  Πρέπει να οπλιστούμε με κουράγιο και υπομονή. Έχουμε πολλή σημαντική δουλειά να κάνουμε. Ακόμη και αν τα παιδιά μας δεν είναι πλέον μωρά και μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα μόνα τους, μέχρι και τέλος της εφηβείας, μας έχουν ανάγκη στο κομμάτι της διατροφής. Σε ότι έχει να κάνει με το φαγητό, τα παιδιά δεν θα πρέπει να ανησυχούν για τη διατροφή ή το βάρος τους. Δεν θα πρέπει να τα φορτώνουμε με ευθύνες που δεν αναλογούν στην ηλικία τους. Αντιθέτως, πρέπει να τα προστατέψουμε από τα αυστηρά μηνύματα για την υγεία, το βάρος, τις θερμίδες και τις δίαιτες και να προσπαθούμε να κουβεντιάζουμε με ουδέτερο τρόπο θέματα όπως ο σωματότυπος, το βάρος κλπ. Τέλος δεν πρέπει να αφήνουμε  κανέναν να μας κάνει να νιώθουμε ντροπή για τις διατροφικές επιλογές που κάνουμε στο σπίτι μας και μην επιτρέπουμε σχόλια που βλάπτουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών μας σχετικά με το σώμα τους και τον τρόπο που τρώνε.