Κάτι πάει λάθος με τη σίτιση & τη διατροφή στα σχολεία

Κύρια σημεία της προσέγγισης του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Μαθαίνω Διατροφή 

Η ευρύτερη ανησυχία για τα θέματα βάρους των παιδιών έχει αυξήσει το ενδιαφέρον σχετικά με τη διατροφή στο σχολείο. Σε μερικές περιπτώσεις αυτή η ανησυχία μεταφράζεται σε περιορισμούς και απαγορεύσεις, στην Ελλάδα κυρίως σε ιδιωτικά σχολεία και νηπιαγωγεία, με αποτέλεσμα τα παιδιά να γίνονται επιρρεπή στην υπερκατανάλωση όλων των απαγορευμένων τροφίμων όποτε τους δίνεται η ευκαιρία. Όταν ο έλεγχος βάρους των παιδιών γίνεται προτεραιότητα του σχολείου, αυτό διαστρεβλώνει την πραγματική αποστολή του. Η βασική ευθύνη του σχολείου, όσον αφορά τη διατροφή των παιδιών, είναι η διαπαιδαγώγησή τους και φυσικά η παροχή των κατάλληλων ευκαιριών σε επίπεδο σίτισης και φυσικής αγωγής.

Ο περιορισμός δεν λειτουργεί

Η καθιέρωση απαγορεύσεων σε ότι αφορά στη σίτιση στο σχολικό περιβάλλον με στόχο τα παιδιά να μην παχύνουν ή και να αδυνατίσουν, έχει δοκιμαστεί σε αρκετά σχολεία στις ΗΠΑ και δεν λειτουργεί. Σε μελέτες όπως η Pathways και η Catch, οι οποίες έγιναν σε περισσότερα από 100 δημοτικά σχολεία διαπιστώθηκε ότι οι παρεμβάσεις δεν είχαν ως αποτέλεσμα σημαντικές αλλαγές στην ενεργειακή πρόσληψη ή το βάρος, αν και μειώθηκε το ποσοστό λίπους και ζάχαρης που σερβιριζόταν στα παιδιά στα σχολικά γεύματα και αυξήθηκε η φυσική δραστηριότητα.

Γιατί συνέβη αυτό; Τα παιδιά αντιστάθμισαν στο σπίτι τις παρεμβάσεις στο σχολείο. Στην πραγματικότητα, τιςαντιστάθμισαν ακόμη και στο πλαίσιο του σχολείου. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι τα παιδιά είναι άριστοι ρυθμιστές και αντιλαμβάνονται διαισθητικά τις μεταβολές στο διατροφικό τους περιβάλλον.

Ούτε η πίεση λειτουργεί

Αν προσπαθήσουμε να ενθαρρύνουμε, να πιέσουμε, να επιβραβεύσουμε ή ακόμα και να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά να τρώνε συγκεκριμένα (υγιεινά) τρόφιμα, τότε αποστρέφονται αυτά τα τρόφιμα και είναι λιγότερο πιθανό να τα τρώνε. Αν προσπαθήσουμε να στερήσουμε από τα παιδιά ορισμένα τρόφιμα (ανθυγιεινά), τότε αυτά ενδιαφέρονται περισσότερο για αυτά και τείνουν να τα καταναλώνουν υπερβολικά όταν τους δίνεται η ευκαιρία, ακόμη και όταν δεν πεινάνε. Σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν στερούνται, τα παιδιά που στερούνται τις λιχουδιές είναι βαρύτερα.

Οι συνήθεις προσεγγίσεις στη διατροφική εκπαίδευση διδάσκουν στα παιδιά να ακολουθούν εξωτερικούςκανόνες στη διατροφή τους και αποδυναμώνουν την αυτορρύθμιση (εσωτερική ρύθμιση της πείνας, της όρεξης και της ικανοποίησης). Τα παιδιά διδάσκονται τη Διατροφική Πυραμίδα, το μέγεθος των μερίδων, τους κανόνες και τις απαγορεύσεις με σκοπό να μάθουν να ακολουθούν μια σωστή διατροφή. Ωστόσο, μετά από μια τεράστια ανασκόπηση των προγραμμάτων διατροφικής εκπαίδευσης για παιδιά, ειδικοί διαπίστωσαν ότι αυτά τα προγράμματα δεν είναι αποτελεσματικά ενώ είναι εν δυνάμει βλαπτικά.

Τα μαθήματα διατροφής αντί για διδαχή και νουθεσία ως προς την υγιεινή διατροφή, θα πρέπει να εισάγουν τα παιδιά με ουδέτερο τρόπο στα υγιεινά τρόφιμα. Τα παιδιά μπορούν να πάνε στο σπίτι και να μιλήσουν για αυτά τα τρόφιμα με τους γονείς τους και ορισμένοι γονείς μπορεί να επιλέξουν να συμπεριλάβουν τα τρόφιμα αυτά στο οικογενειακό μενού. Όταν τα διατροφικά μηνύματα διατηρούνται ουδέτερα, η οικογένεια συμμετέχει χωρίς να επικρίνεται. Τα μαθήματα διατροφής που λένε «δεν πρέπει να τρώμε ζάχαρη» (ή «το μπρόκολο είναι υγιεινό και πρέπει να το τρώμε», για την ακρίβεια) υπονομεύουν την οικογένεια και το παιδί επίσης.

Αν η στέρηση και η πίεση δεν λειτουργούν, τι λειτουργεί;

Ποια είναι η πιθανότητα το σχολείο να μπορέσει να αδυνατίσει τα παιδιά, όταν φιλόδοξα κρατικά προγράμματα πολλών εκατομμυρίων ευρώ δεν το έχουν καταφέρει; Καμία.

Ποια είναι η πιθανότητα το σχολείο να μπορεί να βελτιστοποιήσει τη σίτιση, τις ευκαιρίες για άσκηση με τρόπο που να υποστηρίζει τις φυσικές διαδικασίες ανάπτυξης των παιδιών; Πολύ μεγαλύτερη, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο.

Για να επιτευχθεί, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει οι ίδιοι να τρέφονται σωστά και να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά ως προς τη διατροφή με ουδέτερο τρόπο, χωρίς επίκριση και νουθεσία. Τα σχολεία θα πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες για καθιστά σνακ (όχι την ώρα του διαλείμματος) και ισορροπημένα γεύματα (όχι διαιτητικά) και φυσικά περισσότερο χρόνο και ασφαλείς χώρους για τη φυσική δραστηριότητα των παιδιών. Παράλληλα οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να αποδεχθούν κάθε παιδί όπως ακριβώς είναι, παχύ, αδύνατο ή μεσαίο, να αποτρέπουν όσο μπορούν το στιγματισμό και το bullying και να συνεχίσουν να κάνουν αυτό που κάνουν καλύτερα: να διδάσκουν στα παιδιά να αξιοποιούν στο έπακρο αυτό που έχουν.

Πώς διαφέρει η προσέγγιση της Μαθαίνω Διατροφή;

Στη Μαθαίνω Διατροφή δίνουμε έμφαση στη φυσιολογική διατροφική συμπεριφορά, στη θετική διαπαιδαγώγηση σε σχέση με το φαγητό, στη ρεαλιστική επιλογή τροφίμων και στη δομή της διατροφής (ρουτίνα, ωράριο γευμάτων και σνακ). Από εκεί και πέρα, εμπιστευόμαστε τα παιδιά να εξελίξουν με τη δική τους πρωτοβουλία την αποδοχή των τροφίμων και να αυτορυθμιστούν.

Πρόκειται για μια λεπτή ισορροπία και μια τεράστια διαφορά. Η συνήθης προσέγγιση βλέπει τα παιδιά ως ελαττωματικά τα οποία πρέπει να περιοριστούν για να μην παχύνουν πολύ και πρέπει να πιεστούν για να φάνε υγιεινά. Η δική μας προσέγγιση βλέπει τα παιδιά ως ικανά.

Με βάση την εμπειρία και την έρευνα, η απόλυτη πεποίθηση μας είναι ότι αν βάλουμε τα παιδιά σε ένα θετικό περιβάλλον διατροφής, μπορούμε να τα εμπιστευτούμε ότι θα τρώνε με τον τρόπο που τους ταιριάζει και θα αναπτύσσονται σύμφωνα με τα γονίδια τους.

Κατεβάστε δωρεάν το e-booklet

Σίτιση & Διατροφική Διαπαιδαγώγηση στο σχολείο: Καλές Πρακτικές