Παιδιά και εικόνα σώματος: Τι χρειάζεται να γνωρίζουν γονείς και εκπαιδευτικοί 

Σήμερα τα παιδιά από πολύ μικρές ηλικίες βομβαρδίζονται από εικόνες «ιδανικών» – πολύ λεπτών – σωμάτων, συνήθως επεξεργασμένων, που είναι αδύνατο να φτάσουν. Όσα παιδιά δεν έχουν «αρκετά λεπτό» σώμα ή παίρνουν πιο γρήγορα βάρος καθώς μεγαλώνουν, νιώθουν αμήχανα και άσχημα με τον εαυτό τους. 

Κι όμως τα παιδιά είναι φυσιολογικό να παίρνουν βάρος καθ’ όλη την πορεία της ανάπτυξης τους.  Μάλιστα μεταξύ 10 και 18 ετών, τα παιδιά συνήθως διπλασιάζουν το βάρος τους και ο ρυθμός αύξησης του βάρους διαφέρει από παιδί σε παιδί. Παρ’ όλα αυτά, η αύξηση βάρους παραμένει ένα ευαίσθητο και συχνά τρομακτικό θέμα.

Και τα κορίτσια και τα αγόρια δυσκολεύονται 

Με τις τηλεοπτικές σειρές, τις ταινίες και τα social media, τα κορίτσια συχνά πιστεύουν ότι όλες οι γυναίκες πρέπει να έχουν ισχνά σώματα. Τα αγόρια από την άλλη συγκρίνουν τον εαυτό τους με γυμνασμένους αθλητές. Αν τα σώματά τους δεν ανταποκρίνονται σε αυτά τα πρότυπα, νιώθουν δυσαρεστημένα. Κάποια μπορεί να οδηγηθούν ακόμη και σε  αγχώδη διαταραχή, κατάθλιψη ή διατροφική διαταραχή προσπαθώντας να φτάσουν αυτό που θεωρούν «τέλειο» σώμα. 

Αναγνωρίζοντας τα παρακάτω προειδοποιητικά σημάδια της αρνητικής αυτό-εικόνας, μπορούμε να δράσουμε έγκαιρα: 

• Μιλάει αρνητικά ή με ντροπή για το σώμα του ή την ανάπτυξή του
• Κάνει απόπειρες ή σκέψεις για δίαιτα ή/ και εντατική γυμναστική
• Κάνει σχόλια για το βάρος ή το σώμα άλλων συνομήλικων 

Ο τρόπος που αισθάνονται τα παιδιά για το σώμα τους επηρεάζει βαθιά το πως αισθάνονται γενικότερα για τον εαυτό τους. Παιδιά που έχουν πιο μεγάλο – γεμάτο σωματότυπο βομβαρδίζονται από μηνύματα (και πολλές φορές κοροϊδία) σχετικά με το σώμα, την εμφάνιση, την ελκυστικότητα, το βάρος και τη διατροφή από το σπίτι και τους συνομηλίκους κατά πρόσωπο ή μέσω social media. 

Η δυσαρέσκεια για την εικόνα σώματος που συνδέεται με το βάρος σώματος, οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και επικίνδυνα μοτίβα διατροφής. Σύμφωνα με τρέχοντα στοιχεία, το 51% των κοριτσιών 10 ετών έχει ήδη δοκιμάσει δίαιτα και το 37% των γονιών παραδέχεται ότι έβαλε το παιδί του σε δίαιτα. Δυστυχώς οι γονείς σήμερα ανησυχούν υπερβολικά ότι ακόμα και παιδιά που τρώνε καλά, είναι σωματικά δραστήρια, κοινωνικά, έξυπνα και ευτυχισμένα ίσως πρέπει να χάσουν βάρος, μόνο και μόνο επειδή είναι πιο βαριά από τους συνομηλίκους τους. 

Το βάρος είναι ένας κλινικός δείκτης

Για τα παιδιά και τους εφήβους, χρειάζεται να γνωρίζουμε ποιο είναι το βάρος τους. Είναι ένας τρόπος να αξιολογούμε την ανάπτυξή τους. Αν κάτι φαίνεται να ξεφεύγει από την αναμενόμενη πορεία στις καμπύλες ανάπτυξης, τότε πρέπει να το διερευνήσουμε. Αλλά το βάρος και η ανάπτυξη δεν αποτελούν θέματα προς συζήτηση με τα ίδια τα παιδιά.

Επιπλέον, οι υγιεινές συνήθειες, όπως η σωματική δραστηριότητα, η θρεπτική διατροφή, ο καλός ύπνος και η μείωση του άγχους, είναι τρόποι με τους οποίους οι γονείς και οι φροντιστές μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Τα παιδιά θα πρέπει να μεγαλώνουν με βάση τα παραπάνω βιωματικά, όχι μέσω λεκτικών επισημάνσεων που τα συνδέουν με το βάρος, την υγεία και πόσο μάλλον το αδυνάτισμα.

Τα σχόλια μας πληγώνουν τα παιδιά 

Τα σχόλια για την εμφάνιση ενός παιδιού ή η προτροπή ένα παιδί να τρώει λιγότερο ή πιο υγιεινά για να έχει καλύτερο βάρος είναι επικίνδυνα και μπορούν να προκαλέσουν ανασφάλειες που διαρκούν μια ζωή. Δυστυχώς αυτά τα σχόλια γίνονται κυρίως από αγαπημένα πρόσωπα. 

Όταν σκεφτόμαστε τη σχέση μας με το σώμα μας, συχνά είναι δύσκολο να εντοπίσουμε ακριβώς από που προέρχεται η ικανοποίηση ή η δυσαρέσκεια μας. Αν όμως ανατρέξουμε στην παιδική μας ηλικία, μπορεί να θυμηθούμε μια σειρά από σχόλια ή παρατηρήσεις. Κανένα από αυτά μπορεί να μην φαίνεται ιδιαίτερα σημαντικό από μόνο του. Ωστόσο, το συνολικό τους αποτέλεσμα μπορεί να είναι εκπληκτικά ισχυρό. Είτε πρόκειται για κομπλιμέντα είτε για κριτική, αυτού του είδους η προσοχή στο σώμα μπορεί να δημιουργήσει προβληματικές πεποιθήσεις και ανασφάλειες που είναι δύσκολο να ξεπεραστούν. Οι συνέπειες συχνά είναι εξαιρετικά επιζήμιες, όπως δείχνουν οι έρευνες, με τις οικογενειακές στάσεις και τα υποτιμητικά σχόλια για το βάρος να συνδέονται με προβλήματα ψυχικής υγείας και διατροφικές διαταραχές. 

Ο κίνδυνος του “thinspiration”

Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας σώματος των παιδιών παίζουν επίσης τα social media. Μια ανασκόπηση του 2022 διαπίστωσε ότι το Instagram και το Snapchat είχαν ιδιαίτερα αρνητική επίδραση στην εικόνα σώματος των παιδιών ενώ η λήψη και επεξεργασία selfies ήταν πιο επιζήμια από τη δημοσίευσή τους. Δεν προκαλεί έκπληξη ότι το περιεχόμενο “thinspiration” — που προωθεί την αδυναμία και τη δίαιτα — έχει τεράστιες αρνητικές επιδράσεις, κυρίως λόγω των αρνητικών συγκρίσεων με τους άλλους. Το ίδιο ισχύει και για αναρτήσεις που προωθούν την άσκηση με τη μορφή “fitspiration”.

Τι μπορούμε να κάνουμε γονείς και εκπαιδευτικοί 

Έχουμε περισσότερη επιρροή απ’ όση φανταζόμαστε και είναι χρέος μας να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν θετική εικόνα σώματος ανεξαρτήτως βάρους, ρυθμού ανάπτυξης ή σωματότυπου. Το σημαντικότερο, όπως δείχνουν τα δεδομένα, είναι ο τρόπος που μιλάμε για τα σώματα μπροστά στα παιδιά. Θα πρέπει να αποφεύγουμε τα σχόλια για την εικόνα σώματος, ακόμα κι αν είναι θετικά. Αντί γι’ αυτό, μπορούμε να εστιάσουμε σε αυτά που απολαμβάνουν και αγαπούν τα παιδιά να κάνουν, και να δίνουμε περισσότερη αξία στο ποιοι είναι, στα ιδιαίτερα ταλέντα και τις ικανότητές τους, παρά στο πως δείχνουν. Αυτό βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν ικανοποίηση και αυτοεκτίμηση που δεν εξαρτάται από την εμφάνιση. 

Συχνά οι ενήλικες χρειάζεται να δουλέψουμε τη δική μας αυτοεικόνα και αυτοεκτίμηση αλλά και τις διατροφικές μας αντιλήψεις για να βοηθήσουμε αποτελεσματικά. Όσο περισσότερο παρουσιάζουμε το υψηλότερο βάρος ως πρόβλημα ή κάποια τρόφιμα ως “κακά”, τόσο περισσότερη ενοχή, ντροπή και δυσαρέσκεια για το σώμα τους νιώθουν τα παιδιά γύρω μας. Υπάρχει τρόπος να κάνουμε την καλή διατροφή μια καθημερινή, φυσιολογική πρακτική χωρίς ενοχοποίηση. Όλοι αγαπούν τα γλυκά και τις λιχουδιές. Το να διδάσκουμε στα παιδιά να νιώθουν τύψεις γι’ αυτό είναι μάταιο και αντιπαραγωγικό. Στην πραγματικότητα, το να απολαμβάνει κάποιος μια λιχουδιά θεωρείται κλειδί για μια υγιή στάση απέναντι στο φαγητό και το βάρος.

Τέλος, ο τρόπος με τον οποίο γονείς και εκπαιδευτικοί δίνουν νόημα σε αυτά που βλέπουν τα παιδιά στα social media είναι εξαιρετικά σημαντικός, καθώς τα βοηθά να αποκωδικοποιούν τις εικόνες. Οι ανοιχτές, ειλικρινείς συζητήσεις για τα πρότυπα που προβάλλονται και η αποδοχή των «αληθινών» σωμάτων, μπορούν να μειώσουν τις αρνητικές επιδράσεις των social media στην εικόνα σώματος.