New Year’s Resolutions για γονείς
Της Όλγας Κουνάρη, Κλ. Διαιτολόγου – Παιδοδιατροφολόγου, MS, RDN
Σε λίγες ημέρες μπαίνει η νέα χρονιά. Το 2023. Αυτό με κάνει να αναρωτιέμαι πως γίνεται στον τομέα της παιδικής διατροφής και κυρίως της διαχείρισης βάρους παιδιών και εφήβων, τα πράγματα να έχουν μείνει τόσο πίσω. Οι επικρατούσες απόψεις είναι ίδιες με εκείνες πριν από 2, 3 ή 4 δεκαετίες και όσο και αν θέλουμε να λέμε ότι αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα και υποστηρίζουμε την αποδοχή, σε ότι έχει να κάνει με τη διατροφή, το βάρος και την ανάπτυξη των παιδιών, είμαστε οι πιο σκληροί «νταήδες».
Έχω την τύχη να βλέπω το πρόβλημα και από τις δύο πλευρές. Εκπαιδεύω επαγγελματίες σε σύγχρονες επιστημονικές διατροφικές μεθόδους και υποστηρίζω οικογένειες να βρουν το δρόμο για έναν καλύτερο τρόπο διατροφής μέσα από μια θετική προσέγγιση διατροφικής διαπαιδαγώγησης. Η αλήθεια είναι ότι από όλες τις πλευρές έρχεται το ίδιο μήνυμα: οι περισσότεροι γονείς έχουν τεράστιο πρόβλημα με τη διαχείριση της διατροφής και του βάρους των παιδιών τους.
Παράλληλα, δουλεύω με ενήλικες (γονείς ή όχι ) τους οποίους βοηθώ να αποκαταστήσουν τη ζημιά που έχει γίνει (συχνά από τα εφηβικά τους χρόνια) σε επίπεδο μεταβολισμού και σχέσης με την τροφή, από τη χρόνια δίαιτα και τις αυξομειώσεις του βάρους. Καθώς λοιπόν προσπαθώ να «θεραπεύσω» τους ενήλικες, αντιλαμβάνομαι πόσο τεράστια ανάγκη είναι να κάνουμε τα πράγματα σωστά από την αρχή.
Αυτό που συνήθως συμβαίνει λοιπόν στη αρχή είναι ότι όταν τα παιδιά είναι ακόμη βρέφη, οι γονείς ξεκινούν με υψηλά διατροφικά standards και με τις συμβουλές του παιδιάτρου οι περισσότεροι τα καταφέρνουν αρκετά καλά. Το πρόβλημα είναι ότι μετά από 2 ή 3 χρόνια τα παιδιά αρχίζουν να αρνούνται να φάνε «αυτό που τους κάνει καλό». Σύντομα οι γονείς καταλήγουν να υπηρετούν τις διατροφικές τους παραξενιές, σερβίρουν “παιδικό φαγητό” και περιορίζουν το ρεπερτόριο των γευμάτων στα λίγα και βαρετά τρόφιμα που εκείνα εύκολα αποδέχονται. Εντωμεταξύ ξεκινά το σχολείο, τα πάρτυ και τα playdates και στο μενού προστίθενται δημοφιλείς παιδικές λιχουδιές, οι οποίες συχνά καταναλώνονται με υπερβολή, χωρίς πρόγραμμα και κανόνες. Τα παιδιά παρακαλούν, γκρινιάζουν, επιμένουν να φάνε τις λιχουδιές όλες τις ώρες, και οι περισσότεροι γονείς υποκύπτουν στις πιέσεις τους.
Λίγα χρόνια αργότερα, όταν τα παιδιά είναι πλέον περίπου 10 ετών, για πολλές οικογένειες προκύπτει το ζήτημα του αυξημένου βάρους. Άλλωστε 40% των παιδιών στην Ελλάδα σήμερα θεωρούνται υπέρβαρα. Ο παιδίατρος χτυπά καμπανάκι αλλά κι οι ίδιοι οι γονείς παρατηρούν ότι η όρεξη του παιδιού έχει ανοίξει και η κοιλίτσα μεγαλώνει. Και τότε το πράγμα αλλάζει, καθώς οι γονείς αρχίζουν να πιέζουν τα παιδιά να ακολουθήσουν νέους διατροφικούς κανόνες στο όνομα της υγείας και του αδυνατίσματος. Οι πιέσεις δίνουν και παίρνουν και τελικά η υγιεινή διατροφή γίνεται συνώνυμο του «μην τρως όσο θέλεις», «μην τρως αυτό που σου αρέσει» και «επιτέλους σταμάτα να τρως αυτό που τρώνε οι άλλοι, δεν βλέπεις ότι έχεις πάρει βάρος;»
Δυστυχώς οι προσεγγίσεις αυτές δεν δουλεύουν. Τα παιδιά μικρότερα ή μεγαλύτερα δεν θα μάθουν να τρώνε υγιεινά με αυτόν τον τρόπο. Αντίθετα αυτοί οι χειρισμοί, προετοιμάζουν το έδαφος για την παχυσαρκία και τις διατροφικές διαταραχές. Ας μην ξεχνάμε ότι η «τρέλα» που επικρατεί στην κοινωνία μας σχετικά με το βάρος, τη διατροφή και το σώμα επιβαρύνει σημαντικά τα σημερινά παιδιά. Μελέτες δείχνουν ότι ένα τεράστιο ποσοστό παιδιών και εφήβων αισθάνονται αγχωμένα και φοβισμένα εξαιτίας των αρνητικών και αυστηρών μηνυμάτων που προωθούνται από τα social media σε σχέση με το πόσο πρέπει κάποιος να ζυγίζει, σε σχέση με τις θερμίδες, τα διαιτολόγια, την άσκηση ως τρόπο αδυνατίσματος, τους κανόνες τύπου «φάε αυτό- μην φας το άλλο», το διαχωρισμό των τροφίμων σε «καλά» και «κακά».
Αν έχετε παιδιά, σας καλώ με τη νέα χρονιά, να αναθεωρήσετε τις απόψεις σας και να κάνετε τη διαφορά. Καταρχάς, τα παιδιά δεν θα πρέπει να ανησυχούν ούτε για τη διατροφή τους ούτε για το βάρος τους και σας χρειάζονται για να τα προστατέψετε από τα αρνητικά μηνύματα και το άγχος που αυτά προκαλούν. Η διαχείριση της διατροφής τους είναι κύριο κομμάτι του γονεϊκού σας ρόλου ενώ θα πρέπει να εκδηλώνετε, όποτε σας δίνεται η ευκαιρία, την αποδοχή σας σε ότι αφορά στο σώμα τους και τον τρόπο που εκείνο αναπτύσσεται. Προκειμένου ένα παιδί να μάθει να τρώει σωστά, δηλαδή, να τρώει με πρόγραμμα, να απολαμβάνει ποικιλία θρεπτικών τροφίμων και να τρώει με άξονα την αυτο-φροντίδα, όσο ακριβώς χρειάζεται το σώμα του και όχι συναισθηματικά, θα πρέπει εσείς να του δείξετε τον τρόπο.
Να πως:
Εμπιστοσύνη
Θα πρέπει πρώτα από όλα, να του δείξετε ότι το εμπιστεύστε ότι μπορεί να καταλάβει πόσο πεινάει και πότε έχει χορτάσει. Αν αμφισβητείτε τις ικανότητες του οργανισμού του ως προς την αυτορρύθμιση (φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου σώματος που έχει εξασφαλίσει την επιβίωση του είδους) και θεωρείτε ότι πρέπει εσείς ή κάποιος άλλος (ο γιατρός ή ο διαιτολόγος) να καθορίζει πόσο πρέπει να φάει κάθε φορά, τότε το παιδί δεν θα μάθει να ακούει το σώμα του και έτσι δεν θα μπορέσει ποτέ να μάθει να τρώει όσο χρειάζεται, με αποτέλεσμα άλλες φορές να τρώει λιγότερο και άλλες υπερβολικά. Δυστυχώς, αυτή η συνεχής εναλλαγή μεταξύ περιορισμού και υπερφαγίας, για την πλειοψηφία των ανθρώπων, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία χρόνιων προβλήματα βάρους και μια διαταραγμένη σχέση με τη τροφή.
Φροντίδα, πρόγραμμα & κανόνες
Για να μπορέσουν ωστόσο οι μηχανισμοί αυτορρύθμισης να λειτουργήσουν σωστά, στο σύγχρονο διατροφικό περιβάλλον, όπου η τροφή είναι παντού και πάντα διαθέσιμη και η καθιστική ζωή μας έχει κατακλείσει, θα πρέπει εσείς, ως ενήλικες, να αναλάβετε πλήρως το πρόγραμμα του φαγητού και να εξασφαλίσετε ότι παρέχετε στο παιδί σας θρεπτικά και τακτικά γεύματα και σνακ έως ότου να είναι σε θέση να τα καταφέρει μόνο του (από τα 16 έτη και μετά). Παράλληλα θα πρέπει να θέσετε ξεκάθαρους και ρεαλιστικούς κανόνες για τις λιχουδιές και το ωράριο γευμάτων/ σνακ, να το μάθετε να ζει δραστήρια, να επιδιώκει και να απολαμβάνει τη φυσική άσκηση και φυσικά να θέσετε όρια ως προς τη χρήση της οθόνης.
Αποδοχή & αγάπη
Τέλος, θα πρέπει να αποδεχθείτε το σωματότυπο και το ρυθμό ανάπτυξης του και να κάνετε υπομονή, καθώς μέχρι να φτάσει τουλάχιστον 16 ετών (σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και 21 ετών) δεν μπορείτε ούτε εσείς ούτε κάποιος άλλος να γνωρίζει πως ακριβώς θα εξελιχθεί το σώμα του. Κατά τα χρόνια που αναπτύσσεται μπορεί κατά διαστήματα να μοιάζει πιο παχουλό ή πιο αδύνατο από όσο θεωρείτε ότι θα έπρεπε ή το ίδιο να αισθάνεται αμφιβολία για το σώμα του ή και να δεχθεί τα αρνητικά σχόλια τρίτων. Πρέπει να είστε δίπλα του, ψύχραιμοι και υποστηρικτικοί και να του μάθετε να αγαπά και να σέβεται τον εαυτό του.
Όλα αυτά είναι σίγουρα πολύ δουλειά. Αλλά αυτό σημαίνει γονιός. Παρόλο που έχω δουλειά φροντίζω όσο πιο συχνά μπορώ να τρώω μαζί με το παιδί μου. Παρόλο που είμαι κουρασμένος/η βγαίνω να περπατήσω ή να κάνω ποδήλατο μαζί του. Παρόλο που είμαι πιεσμένος/η αντέχω τη γκρίνια του ότι «δεν του αρέσει το ψάρι και θέλει δημητριακά» ή «απαιτεί κι άλλο ένα κομμάτι γλυκό» ή «θέλει να περάσει όλο το απόγευμα βιδωμένο στο βιντεοπαιχνίδι», βρίσκω το κουράγιο και δεν υποκύπτω στις πιέσεις του. Και παρόλο που καθόλου δεν μου αρέσει που έχει πάρει βάρος, κρατώ το στόμα μου κλειστό και φροντίζω να το διαβεβαιώνω ότι εγώ το αγαπώ και το αποδέχομαι ακριβώς όπως είναι.
Δώστε λίγο χρόνο και αναλογιστείτε τι από τα παραπάνω κάνετε ή δεν κάνετε και γιατί. Αν χρειάζεται να αλλάξετε πολλά ίσως όλο αυτό να σας φαίνεται βουνό. Μπορεί να συνειδητοποιείτε ότι θα πρέπει να αναθεωρήσετε κάποιες προτεραιότητες στη ζωή σας. Σε κάθε περίπτωση ξεκινήστε με μικρές αλλαγές. Θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να υιοθετήσετε τη νέα προσέγγιση και θα συναντήσετε εμπόδια και δυσκολίες. Όμως σας διαβεβαιώ ότι αξίζει τον κόπο. Αν ωστόσο, αισθάνεστε ότι με τίποτα δεν μπορείτε να αποδεχθείτε το σωματότυπο του παιδιού σας ή ότι διαχείριση, η οργάνωση και η οριοθέτηση της διατροφής του παιδιού σας σας αγχώνει πολύ, ζητήστε βοήθεια.
Η ουσία είναι ότι πρέπει όλοι να κάνουμε ότι μπορούμε για να εξασφαλίσουμε ότι τα παιδιά μας θα βρουν έναν καλύτερο διατροφικό δρόμο από αυτόν που εμείς οι σημερινοί ενήλικες ακολουθήσαμε πριν από 20, 30 ή 40 χρόνια. Γιατί ο δρόμος αυτός είναι που μας έφερε εδώ που είμαστε σήμερα: η παχυσαρκία να αποτελεί μια από τις πρώτες αιτίες θανάτου στις δυτικές χώρες και μαζί με τη διαταραγμένη σχέση με το φαγητό να υπονομεύουν τη ποιότητα ζωής μας, την ευτυχία μας ακόμη και τις προσωπικές μας επιλογές.
Σίγουρα όλα αυτά μας δείχνουν ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε προς την ίδια κατεύθυνση.
Ας γίνει το 2023 η αρχή.