Το δίλημμα των Χριστουγέννων: να φάει κανείς ή να μην φάει;

Άρθρο από την Κάλλη Πολέμη Ψυχοθεραπεύτρια, M.Sc.

Αυτό το διάστημα, δειλά-δειλά λόγω της πανδημίας, ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά.  Όσο κι αν γνωρίζουμε ότι πολλά – μάλλον τα περισσότερα – θα είναι εντελώς διαφορετικά τις φετινές γιορτές, υπάρχουν ορισμένες σταθερές που ακόμη και φέτος θα επαναληφθούν σε πείσμα των αντιξοοτήτων που όλοι βιώνουμε:  κάποια δώρα θα αγοραστούν, μια προσπάθεια στολισμού θα γίνει και βέβαια το φαγητό και τα γλυκά θα κατακλύσουν τα πιο πολλά σπίτια.  Μαζί με το τελευταίο, στο μυαλό πολλών ανθρώπων θα επανέλθουν οι συνήθεις προβληματισμοί γύρω από την πιθανότητα υπερκατανάλωσης φαγητού κατά τη διάρκεια των γιορτών.

Οι αντιδράσεις των παροικούντων την Ιερουσαλήμ χωρίζονται σε δύο αδρές κατηγορίες.  Από τη μία, αρκετοί θα αποφασίσουν να “απολαύσουν” τις χριστουγεννιάτικες λιχουδιές και να διακόψουν (ή να αναβάλουν) την δίαιτα που ακολουθούν το τελευταίο διάστημα.  Όπως και να’ χει, γιορτές χωρίς κουραμπιέδες και μελομακάρονα “δεν είναι γιορτές”, εξηγούν.  Με το νέο έτος θα επανέλθουν στο πρόγραμμά τους δριμύτεροι, μέχρι δε τότε μπορούν να τρώνε ό, τι και όσο θέλουν χωρίς αναστολές.

Η άλλη πλευρά ακολουθεί διαφορετική διαδρομή, καταλήγει ωστόσο στο ίδιο αποτέλεσμα.  Αντιμέτωποι με τις επερχόμενες διατροφικές προκλήσεις της εορταστικής περιόδου, λαμβάνουν την απόφαση να απέχουν εντελώς από το χριστουγεννιάτικο μενού:  θα συνεχίσουν την δίαιτα που ακολουθούν το τελευταίο διάστημα και θα αντισταθούν σθεναρά στους γευστικούς πειρασμούς.  Ωστόσο, είτε για πρακτικούς ή για ψυχολογικούς λόγους, κάποια στιγμή θα ενδώσουν και, μόλις αυτό συμβεί, θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια συνολικά και θα αποφασίσουν ότι η δίαιτα μπορεί να περιμένει μέχρι το νέο έτος.  Ακολούθως η κατανάλωση φαγητού θα συνεχιστεί για το υπόλοιπο των εορτών χωρίς φραγμούς και μέτρο.

Εύλογα θα ρωτούσε κανείς: πού είναι το πρόβλημα στη συμπεριφορά των ανθρώπων αυτών;  Η απάντηση είναι απλή:  δεν χωλαίνει η συμπεριφορά των ανθρώπων αλλά η νοοτροπία της δίαιτας που έχει για τα καλά εγκατασταθεί στη συνείδηση όσων έχουν μια “δύσκολη” σχέση με την τροφή.  Για να το θέσουμε κάπως περιγραφικά, κάθε προσπάθεια απώλειας βάρους μοιάζει με το μαρτύριο του Σισύφου: οι dieters, όπως αναφέρονται στην βιβλιογραφία, με τιτάνια προσπάθεια και απελπιστικά αργούς ρυθμούς χάνουν λίγο-λίγο βάρος, όπως ο Σίσυφος κυλούσε τον τεράστιο βράχο προς την κορυφή του βουνού, όταν όμως φτάνουν σε κάποια “κορυφή”, είτε αυτό είναι ένα ταξίδι, οι καλοκαιρινές διακοπές ή -όπως τώρα- το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, ο βράχος κυλάει ξανά με δύναμη προς τα κάτω και οι dieters παίρνουν πίσω το χαμένο βάρος.  Πόσο είναι αυτό;  Τα νούμερα είναι αμείλικτα: 95% των ανθρώπων που κάνουν δίαιτα παίρνουν πίσω τα κιλά που έχασαν μέσα σε διάστημα ενός έτους!

Επομένως, για να γυρίσουμε στις δύο “λύσεις” που προκρίνονται από όσους ανησυχούν για την πιθανότητα υπερκατανάλωσης τροφής κατά τη διάρκεια των εορτών, και στις δύο περιπτώσεις το λάθος είναι κοινό:  μοιάζει η νοοτροπία της δίαιτας να διχοτομεί τη ζωή σε δύο διατροφικές ταχύτητες:  σε περιόδους δρακόντειας αυστηρότητας και σε περιόδους απεριόριστης ασυδοσίας.  Στην πρώτη περίπτωση ο οργανισμός στερείται υπερβολικά και το άτομο πιέζεται ψυχολογικά με αποτέλεσμα να ενεργοποιούνται μηχανισμοί έκτακτης ανάγκης που καθιστούν αδύνατο να ακολουθηθεί το άτεγκτο πρόγραμμα.  Το άτομο τρώει ανεξέλεγκτα, παίρνει βάρος και, το χειρότερο, κατακλύζεται από αισθήματα αναξιότητας επειδή δεν κατάφερε να πετύχει τον (εντελώς υπερβολικό) στόχο του.  Από την άλλη, όσοι αποφασίζουν να αρχίσουν δίαιτα μετά τις γιορτές σιωπηλά θέτουν στον εαυτό τους την απειλή της πείνας και της στέρησης – απλώς την μεταθέτουν χρονικά.  Με αυτή την ιδέα στο μυαλό τους, καταλήγουν να τρώνε πολύ περισσότερο από αυτό που θα έτρωγαν, αν δεν είχαν υπόψη τους πόσο οδυνηρή διατροφικά θα είναι η επόμενη περίοδος.

Για τους λόγους αυτούς, στην επιστήμη τις τελευταίες δεκαετίες υποστηρίζεται όλο και περισσότερο η “non diet approach”, η άποψη δηλαδή που προσπαθεί να εκριζώσει την νοοτροπία της δίαιτας από τα μυαλά των ανθρώπων που δυσκολεύονται στη σχέση τους με την τροφή, ενθαρρύνοντάς τους να φτάνουν στο ιδανικό για εκείνους βάρους με πολύ πιο μετριοπαθή διατροφικά σχήματα.  Βάσει αυτής της επιστημονικής προσέγγισης, τα χριστουγεννιάτικα γλυκά δεν αντιμετωπίζονται ως “απειλητικά και επικίνδυνα”, ως “ή όλα, ή τίποτα” αλλά εντάσσονται ισορροπημένα στο διατροφικό πλάνο που ο καθένας ακολουθεί, απλώς αντικαθιστώντας τα γλυκά που έτσι κι αλλιώς το πρόγραμμα αυτό περιείχε.  Μα υπάρχει δίαιτα που περιέχει και γλυκά;  Ασφαλώς!  Γιατί αν δεν αντιπροσωπεύονται στο διατροφικό πλάνο όλες οι ομάδες τροφών, η προσπάθεια είναι καταδικασμένη να ενταχθεί στο 95% των διαιτών που αποτυγχάνουν, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων.

*Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το “Non Diet Approach” παρακολουθήστε το Mαθαίνω Διατροφή Exclusive Friend Members Seminar στις 13/01/2021.